दिल्ली, मुंबईची हवा विषारी !

। मुंबई । दि.03 नोव्हेंबर 2023 । सध्या देशातील अनेक भागात हवा विषारी बनली आहे. गुरुवारी दिल्लीतील हवेची गुणवत्ता 'अत्यंत खराब' म्हणून नोंदवण्यात आली. दिल्लीशिवाय नोएडा आणि ग्रेटर नोएडामध्येही हवा गारठली होती. नोएडामध्ये एकूण हवा गुणवत्ता निर्देशांक (एक्यूआय) ६९५ वर पोहोचला आहे. दुसरीकडे, देशाची आर्थिक राजधानी मुंबईतील हवाही खराब राहिली आणि एक्य़ूआय २०० च्या वर नोंदवला गेला. शुक्रवारीही परिस्थितीत सुधारणा होताना दिसत नव्हती.

राजधानी दिल्लीत वाऱ्याचा वेग कमी झाल्याने हवा गुदमरली आहे. गुरुवारी पुन्हा एकदा एनसीआरमधील दिल्लीची हवा गंभीर श्रेणीत नोंदवण्यात आली. गुरुवारी दिल्लीचा एक्यूआय ३४६ नोंदवला गेला. हा या हंगामातील सर्वोच्च एक्यूआय आहे आणि सलग सहाव्या दिवशी हवेची गुणवत्ता अत्यंत खराब श्रेणीत राहिली आहे. नोएडामध्ये दुपारी १२ वाजता एक्यूआय ६९५ वर पोहोचला. अनेकांनी डोळ्यात जळजळ झाल्याची तक्रार केली. दरम्यान, वायु गुणवत्ता पॅनेलने गुरुवारी दिल्लीतील ग्रेडेड रिस्पॉन्स अॅक्शन प्लॅन (जीआरएपी) च्या तिसऱ्या टप्प्यांतर्गत निर्बंध लागू करण्याचे निर्देश दिले, ज्यात अनावश्यक बांधकाम आणि पाडण्याच्या कामावर बंदी समाविष्ट आहे.

केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने दिलेल्या माहितीनुसार, शुक्रवारी दिल्लीतील हवेची गुणवत्ता गंभीर श्रेणीत राहिली. लोधी रोड परिसरात ४३८, जहांगीरपुरीमध्ये ४९१, आरके पुरम भागात ४८६ आणि इंदिर गांधी आंतरराष्ट्रीय  विमानतळ परिसरात  ४७३ च्या आसपास एक्यूआय नोंदवला आहे. त्याच वेळी, नोएडातील हवेची गुणवत्ता 'गंभीर' श्रेणीमध्ये ४१३ नोंदवली गेली. फरिदाबाद आणि गाझियाबादमध्येही परिस्थिती वाईट होती. मुंबईतील हवेची गुणवत्ता १५०-२०० एक्यूआय सह खराब श्रेणीमध्ये रेट केली जाते. प्रदूषणाला आळा घालण्यासाठी वायू प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने हिंदुस्थान पेट्रोलियम, टाटा पॉवर आणि इतर कंपन्यांना त्यांचे उत्पादन निम्म्याने कमी करण्यास सांगितले आहे. दुसरीकडे, बीसीसीआयने दिल्ली आणि मुंबईत वर्ल्डकप सामन्यांदरम्यान फटाक्यांवर बंदी घातली आहे.

एअर क्वालिटी इंडेक्स (एक्यूआय) हा दैनिक हवेच्या गुणवत्तेच्या अहवालासाठी निर्देशांक आहे. हवा किती स्वच्छ किंवा अस्वास्थ्यकर आहे, हे त्यातून कळते. जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार, जगातील ९९ टक्के लोकसंख्या अशुद्ध हवेत श्वास घेते आणि वायू प्रदूषणामुळे दरवर्षी ७ दशलक्ष अकाली मृत्यू होतात. जेव्हा हवेची गुणवत्ता खराब असते, तेव्हा सूक्ष्म कणांमुळे (पीएम२.५) होणारे कणांचे प्रदूषण चिंतेचे बनते. पीएम २.५ म्हणजे २.५ मायक्रोमीटर किंवा त्यापेक्षा कमी व्यासाचे कण जे आपल्या आरोग्यासाठी सर्वात मोठा धोका निर्माण करतात.

जेव्हा आपण श्वास घेतो तेव्हा पीएम २.५ रक्तप्रवाहात खोलवर शोषले जाते आणि हृदयविकार, फुफ्फुसाचे आजार आणि कर्करोग यांसारख्या आजारांचा धोका निर्माण होतो. ‘युनायटेड नेशन्स एन्व्हायर्नमेंट प्रोग्राम’ (यूएनईपी) नुसार, वायू प्रदूषक मानवी उत्सर्जनासह विविध स्त्रोतांमधून येतात. या प्रदूषकांमध्ये जीवाश्म इंधनाचा वापर वाहने आणि स्वयंपाकात आणि नैसर्गिक स्रोतांचा समावेश आहे. ५० किंवा त्यापेक्षा कमी एक्यूआय सुरक्षित मानला जातो, तर १०० वरील मूल्ये अस्वास्थ्यकर मानली जातात.